CO2 SİSTEMLERİ

     CO2 bitki tanklarının en önemli besinlerinden biridir.  CO2 ‘i uygun miktarda sağlamak başarılı bir bitki tankı için çok önemlidir.  Akvaryuma CO2’i sağlamanın birçok yolu vardır. Dikkat edilmesi gereken nokta CO2’in stabil bir şekilde tutulmasıdır.  CO2 suyun ph’ını direk olarak etkilediğinden stabil olmaması ph’ın da sürekli olarak değişmesine neden olur ve bu durum hem canlılar hem de bitkiler için kötü sonuçlar doğurabilir.  CO2’i akvaryumda kullanabilmek için çeşitli ekipmanlar vardır.  Bu ekipmanları kuracağınız sistem ve tank hacmine göre seçmeniz gerekmektedir. 

1- Tüplü Sistem:  Yüksek basınçta CO2 gazı ile dolu tüplere gerekli ekipmanların bağlanması ile CO2’in akvaryumda kullanılabilecek basınca getirildiği sistemdir.  Bu sistemleri oluşturan belirli ekipmanlar vardır.   Sistem pek çok farklı şekilde kurulabilir. Örnekler en düşük maliyetli sistemden en maliyetlisine doğru sıralanmıştır. Düşük maliyetli sistemleri kontrolü oldukça uğraş gerektirdiği gibi maliyetli sistemler ise tamamen otomatik olarak çalışabilirler.
 

    EKİPMANLAR

a) CO2 Tüpü:  CO2 gazı için imal edilmiş özel tüpler bulunmaktadır. Yüksek basınca dayanıklı bu tüplerin içinde sıkıştırılmış CO2 gazı bulunur.  Çok çeşitli boyları bulunmaktadır ( 1lt - 2lt - 5lt gibi).  Bu tüplerdeki yüksek basınçlı gazı akvaryumumuza uygun miktarda verebilmek ve suya karıştırılmasını sağlamak için bazı ekipmanlar gereklidir.  Bu tüpleri yangın söndürme ekipmanları satan yerlerden almak mümkündür.  CO2 için yapılmamış tüplerin kullanımı tehlikelidir. Tüplerin dolum basıncı 50 bar’ı geçmemelidir.  Direk güneş ışığı ve sıcak alan yerlerde bulunmaması daha iyi olacaktır.  Sistem birçok şekilde kurulabilir. Gerekli ekipmanlar doğru sıra ile kullanılarak sistem oluşturulur. 

b) Regülatör:  Tüpte bulunan gazın kullanılabilir basınç düzeyine getirilmesini sağlar. Üzerinde genel olarak iki basınç göstergesi bulunur.  Bunlardan biri tüpün içindeki gaz basıncını gösterir.  Diğer gösterge ise regülatörden çıkan gazın basıncını gösterir. Çıkış basıncının ayarlanması için regülatörün üzerinde ayar vanası bulunur bu vana ile çıkış basıncı istenilen düzeye getirilebilir.  Düzenli gaz çıkışı sağlamak için çıkış basıncının 5–10 bar arasında tutulmalıdır.

c) Slenoid Valf:  Regülatörden çıkan gazın istenildiği zaman kesilmesini veya açılmasını sağlayan bir parçadır.  Elektrik ile çalışır.  Elektriğe takıldığında içindeki kapak açılır ve gazın geçişini sağlar, elektrikten çıkarıldığında içindeki kapak kapanarak gaz geçişini durdurur.  Bu parçaya zamanlayıcı takarak programladığınız süreler arasında akvaryuma gaz gitmesini sağlayabilir veya CO2 kontrol sistemlerine bağlıyarak gerektiğinde otomatik olarak açılıp gazın akvaryuma ulaşmasını sağlayabilirsiniz.  Ucuz ve kullanışlı bir üründür.  Genel olarak 10 bara kadar basınca dayanıklıdırlar.  Bazi özel regülatörlerin üzerine monte edilmiş selenoid valf bulunabilir.

d) CO2 Kontrol Üniteleri:  Çok çeşit marka ve özellikte bulunabilirler.  Hatta ucuza imal eden hobicilerde vardır.  Çok çeşitli hassasiyetlerde bulunabilirler. .01 hassasiyetinde ölçüm yapanları daha kullanışlıdır.  Mümkün olduğunca hassas aralıkla çalışan cihazlar tercih edilmelidir.  Ölçüm hassasiyeti ile çalışma hassasiyetleri farklıdır.  Çalışma hassasiyeti .15 üzerinde olamaması uygundur.  Ticari bazı markaların ürettiği ünitelerin içinde selenoid valf bulunur ayrıca selenoid valf bağlamak gerekmez.  Uzun ömürlü cihazlardır sadece ph elektrotlarının ömrü 1-2 yıldır. Bu zaman aralıklarında elektrotun değiştirilmesi gerekir.
 

e) Kısma Valf’i (ince ayar valf’i):  Küçük fakat önemli bir parçadır.  Regülatörden çıkan düşük basınçtaki gazı akvaryuma vermeye uygun miktara getirir. 3-4 saniyede 1 kabarcık gaz verecek kadar hassas olabilirler.  Kısma valf’i ne kadar kaliteli olursa o kadar ince ayar yapma şansı verir.  Alırken mümkün olduğunca kalitelisini almak çok önemlidir.  Kalitesiz ürünler ile uygun gaz çıkışı sağlamak çok zordur.  Genellikle 10 bar basınca dayanıklıdırlar. Bazı özel regülatörlerin üzerinde kısma valfi bulunabilir. 

f) Kabarcık Sayacı:  Akvaryuma verdiğiniz gaz miktarını görmenizi sağlar. Basit olarak içinde su olan küçük bir kapalı kaptır.  Gaz kabın içinden geçerken kabarcıklar halinde görülür ve gaz miktarı buna göre ayarlanır.  Ticari marklar altında satılanları olduğu gibi kendinizde şırıngadan veya küçük bir kavanozdan rahatlıkla bir kabarcık sayacı yapabilirsiniz.  Gaz ayarının düzgün yapılması için mutlaka sistemde olmalıdır.

g) Reaktör:  Sistemin en önemli parçasıdır demek sanırım yanlış olmaz. A kvaryuma gelen gazın suda çözülmesini sağlayan parçadır.  CO2 gazı suda iyi çözünmedikten sonra en pahalı sisteme de sahip olsanız hiçbir fayda getirmez.  Bu nedenle ticari ürünler seçerken mümkün olduğunda tank hacminize uygun olanları seçmelisiniz.  Ayrıca pleksi gibi malzemelerden de kendiniz çok çeşitli reaktörler yapabilirsiniz.  Yapabileceğiniz reaktör çeşitleri hayal gücünüzle ve el yeteneğinizle sınırlıdır.  Akvaryuma ulaşan gazı ne kadar iyi çözerseniz o kadar uzun ömürlü ve stabil bir sisteme sahip olursunuz.
 

Örnek Sistem Kurulumları:

- CO2 tüpü + Regülatör + Kısma valfi + Kabarcık sayacı + Reaktör: Bu sistemde akvaryuma devamlı olarak CO2 verilir.  Bu nedenle ph’ın sabitlenmesi zordur.   Özellikle geceleri ph düzeyinin çok düşmemesi için tanka hava verilmesi gerekir. Ph ölçümleri yapılarak ph’ı sabit tutacak şekilde gaz çıkışı ayarlanmalıdır.

- CO2 tüpü + Regülatör + Selenoid valf + Kısma valfi + Kabarcık sayacı + Reaktör:  Selanoid valf eklenmiş sistemde kontrol daha kolaydır. Işıklar yandığı süre gazın açık kalması gece ise kapanması sağlanır.  Akvaryuma dengeleme amaçlı hava verilmesi gerekmez.  Işıklar yandığı sürece uygun miktarda gaz çıkışı sağlamak yeterlidir.  Kısmen daha stabil bir sistemdir.

- CO2 tüpü + Regülatör + Selenoid valf + CO2 kontrol ünitesi + Kısma valfi + Kabarcık sayacı + Reaktör:  CO2 kontrol ünitesi eklenmiş sistemler en iyisidir.  Fakat CO2 ünitesi oldukça pahalıdır.  Ayarladığınız ph düzeyine göre otamatik olarak gazı açar ve kapatır. Tamamen otomatik çalışan bir alettir.  Belirli aralıklar ile kalibre edilmesi gerekir.
 

2- Fermante Sistem:  Ucuz ve basit yoldan CO2 elde etmenin bir yoludur.  Düşük hacimli akvaryumların ihtiyacını görebilecek kadar CO2 elde edilebilir.  Bir pet şişe içerisinde şeker, maya ve su karıştırılarak hazırlanır.  Tamamen doğal bir yöntemdir.  Mayadaki bakteriler sudaki şekeri tüketerek CO2 ortaya çıkarırlar.  Bu çıkan CO2’i hortum yardımı ile reaktöre bağlıyarak kullanmak mümkündür.  Her hazırlanışında yaklaşık 20-25 gün CO2 üretir.  Çok stabil değildir.  Gazı artırma veya kısma gibi bir durum yoktur.  Gazı kısmak için vana kullanılırsa şişe patlayabilir.  Gaz yetersiz geliyorsa fazladan şişe ilavesi ile gaz çıkışı arttırılabilir.  Biraz zahmetlidir.  Büyük tankların ihtiyacını karşılamaz.  Hazırlanışı ve daha geniş bilgi için forumlarda veya internette arama yaparak geniş bilgiye ulaşabilirsiniz. Uzun vadede kullanım maliyeti  CO2 tüplerine göre fazladır.
 

3- Elekrikli sistemler:  Bu sistemler elektriğe bağlı bir plaka ile çalışmaktadır.  Bu plakayı su içene yerleştirip istediğiniz CO2 seviyesine ayarladıktan sonra otomatik olarak CO2 üretmeye başlar. Suda bulunan karbonatlar ile reaksiyon yaratarak CO2 oluştururlar.  Bu nedenle suyun kh seviyelerinde düşüşe yol açarlar.  Testler ile kontrol ederek suya sürekli olarak karbonat ilavesi yapmak gerekmektedir.  Kh’ın aşırı düşmesi hızlı ph düşüşlerine neden olabilir. Pratik gibi görünen sistemler olsalar da kullanımları pek rahat değildir.  Genel olarak bitki tanklarında kullanımları önerilmez.


4- Tablet ve Toz CO2: Eriyince Ortama CO2 çıkaran tabletler ve tozlardır. Küçük hacimli akvaryumla kullanmak için tasarlanmışlardır.  Küçük hazneleri vardır bu haznelerin içine tablet veya toz konulur.  Eriyen maddeden çıkan CO2 bu haznenin içinde kalır ve yavaş yavaş eriyerek suya karışır.